top of page
Deze site is ontworpen met de
.com
website builder. Maak je website vandaag nog.Nu beginnen

Heerlijkheid Balgoy en Keent - Het begin

Speelbal van grote en kleine machthebbers 950 - 1350


De "Pagus of Villa Balgoye" was in de late middeleeuwen onderdeel van de strijd om de macht in het Nederrijn-Maasgebied. Balgoy is samengesteld uit balg, wat slaat op drassige gronden, en ooi: streek in de bocht van een rivier. Met de hoog- en laaggelegen vruchtbare gronden was het gebiedje geschikt voor landbouw en veeteelt.

 

Voor 1100 hadden verschillende heren gronden en rechten in deze streek: de heren van Herpen, de bisschop van Utrecht en een leenman van de graven van Kleef.

                                                                             

 

                                                                                                     Toen de Heerlijkheid Herpen in 1160 opgenomen

                                                                                                     werd in het Land van Cuijk leidde dat tot onderlinge strijd. 

 

 

 

 

 

 

 

 


         Ruiterzegel Heren van Cuijk ca. 1200                                      Links zegel Kapittel van St. Jan en

                                                                                                                                   rechts zegel Bisschop van Utrecht (1172)                                                                        Het land van Cuijk voor 1160

  

Het was de Bisschop van Utrecht die tegen Cuijk de "Pagus Balgoye" voor zich opeiste. Uit een oorkonde, een verzegelde brief uit 1172 blijkt n.l. dat Balgoy toebehoorde aan de proost van het kapittel van St. Jan (Johan) te Utrecht. Hendrik II van Cuijk, graaf van Utrecht en zoon van Herman van Cuijk, een broer van de bisschop van Utrecht, deed toen volgens deze brief afstand van de door hem, ten onrechte, opgeëiste voogdij over de goederen van de kerk van St. Jan, gelegen in het "pagus" Balgoije. Het woord "pagus", dat oorspronkelijk landschap of gouw betekende, had in die tijd een eigen betekenis gekregen, namelijk "grond behorende bij een hof". Het ging hier dus om een hof met alle grond, die erbij hoorde, de zogenaamde heerlijkheid van Balgoy en Keent, die vanouds buiten het grondgebied en de macht van het opkomende Gelre viel. Deze hof met een centrale boerderij (vroonhoeve) moet dus waarschijnlijk beschouwd worden als het centrum van waaruit het beheer over de goederen werd uitgeoefend. Het bezit van de kerk, de tienden en de hof van Balgoy werd in 1225 door paus Honorius III aan het kapittel van St. Jan bevestigd. Hoe de betrekkingen tussen Balgoy en het bisdom Utrecht tot stand zijn gekomen is niet bekend, maar waarschijnlijk hebben de genoemde heren Van Cuijk daarbij een doorslaggevende rol gespeeld. 

De hoge heerlijkheid Balgoy - ook wel genoemd "de hoge en vrije heerlijkheid Balgoy en Keent" - dankte haar dubbele naam aan de twee gelijknamige buurtschappen, die samen niet alleen één rechtsgebied (dat van de heerlijkheid), maar ook één kerspel uitmaakten. Op grond van het feit, dat overigens in het Land van Maas en Waal buurtschap en kerspel steeds plachten samen te vallen (en elk kerspel in oorsprong tevens een rechtsgebied was), kan worden vermoed, dat de buurtschap Keent een afsplitsing is geweest van de "villa Balgoije", vermeldt in een oorkonde uit 1247 - een vermoeden, dat nadere steun vindt in het feit, dat zich in Balgoy de kerspelkerk, daterend uit rond 960, bevond, terwijl in Keent lange tijd alleen een kapel was gelegen. De ontwikkeling van een aparte burengemeenschap in Keent heeft op rechterlijk gebied tot gevolg gehad, dat in de 18e eeuw de schepenbank van Balgoy en Keent af en toe ook in de kapel van Keent zitting hield, maar de splitsing in de buurtschapsorganisatie heeft niet tot een kerkelijke en rechterlijke afscheiding geleid. Integendeel, in de 18e eeuw zijn de beide buurtschappen weer samengesmolten.

 

Toen de graven van Kleef in de rechten traden van hun leenman werd het conflict steeds groter. De graven van Gelre zagen met lede ogen toe dat de macht van Kleef toenam. Kleef had succes. In 1247 werd de heerlijkheid opgedeeld. Bij de verdeling van de goederen tussen de proost en de graaf van Kleef is het gebied waar vermoedelijk de kerk stond (waar nu de oude toren staat) buiten de verkaveling gebleven. Als bezitter van een groot deel van de heerlijkheid, waaronder zeker ook de kerkelijke goederen vielen, had de proost het recht van voordracht van de pastoor en kon zo indirect invloed uitoefenen op het kerkelijk leven.


Johan van Amstel was de eerste proost van het kapittel van St. Jan; in 1269 vermeld, wanneer hij de hof van Balgoy aan ridder Willem van Puijflijk verpacht.

Het dorpsgebied van Balgoij tussen de voormalige dorpskerk 

en het kasteelterrein volgens het kadastraal minuutplan van 1820

Bronnen:
bottom of page